На чацвёртым энергаблоку ЧАЭС адбыўся беспрэцэдэнтна вялікі выкід радыенуклідаў у атмасферу, па сваім аб’ёме раўнацэнны 50 скінутым на Хірасіму атамным бомбам, які нанёс жорсткі ўдар па лёсах мільёнаў людзей. Узбунтаваны» мірны атам ” чорным крылом радыяцыі накрыў велізарныя тэрыторыі, ператвараючы ў зону запусцення ўрадлівыя землі, прынёс боль і пакуты людзям, для якіх жыццё падзялілася на дзве часткі: да і пасля аварыі.
Маштабы аварыі былі настолькі вялікія, што запатрабаваліся гераічныя намаганні кіраўнікоў усіх рангаў, спецыялістаў, простых людзей для аператыўнай ацэнкі радыяцыйнай абстаноўкі, выпрацоўкі тэхнічных і кіраўніцкіх рашэнняў, накіраваных на прадухіленне яшчэ больш цяжкіх наступстваў катастрофы і арганізацыю мерапрыемстваў па выратаванні жыцця і здароўя людзей, абарону навакольнага асяроддзя асяроддзя.
Наступствы Чарнобыля аказаліся найбольш цяжкімі для Беларусі – назіранні, якія праводзяцца з 1963 года на 8 пунктах на гідраметэаралагічных станцыях, аказаліся недастатковымі, адчуваўся недахоп спецыялістаў-радыёлагаў, радыёэколагаў, радыёбіёлагаў, распрацоўшчыкаў і вытворцаў радыеметрычнага абсталявання. У найкарацейшыя тэрміны запатрабавалася пашырэнне сеткі радыяцыйнага маніторынгу, аператыўнае стварэнне лабараторый спектраметрыі, кантролю радыеактыўнага забруджвання паверхневых вод, глебы і паветра.
За 38 гадоў, якія прайшлі пасля чарнобыльскай катастрофы, была праведзена карпатлівая праца па стварэнні аптымальнай сістэмы радыяцыйнага маніторынгу, якая сёння прадстаўлена 120 пунктамі назіранняў па ўсёй краіне, і, перш за ўсё, у раёнах уздзеяння ядзерных установак – АЭС суседніх краін (Ігналінская, Смаленская, Ровенская). , Чарнобыльская) і ўласнай Беларускай АЭС.
Пад кантролем знаходзяцца аб’екты навакольнага асяроддзя – паветра, глеба, павярхоўная вада / донныя адклады і падземныя воды. Штогод выконваецца больш за 20 тысяч вымярэнняў шэрагу радыяцыйных параметраў.Сёння мы з упэўненасцю заяўляем, што радыяцыйнае становішча ў краіне застаецца стабільным.
Галоўны ўрок, выняты пасля чарнобыльскай катастрофы – гэта аварыйная гатоўнасць і рэагаванне на ядзерныя і радыяцыйныя аварыі, пры якіх дастатковасць, устойлівасць і дакладнасць дадзеных сеткі радыяцыйнага маніторынгу цяжка пераацаніць. Гэты вывучаны ўрок і атрыманы Рэспублікай Беларусь унікальны вопыт пераадолення наступстваў чарнобыльскай трагедыі, становіцца і найлепшай практыкай для нашай краіны.
Яшчэ адзін ключавы ўрок Чарнобыля – не спыняцца на дасягнутым. Радыяцыйны маніторынг з’яўляецца адным з найважнейшых слупоў забеспячэння ядзернай і радыяцыйнай бяспекі, таму яго сістэма працягвае ўдасканальвацца і сёння.
І апошні ўрок аварыі на ЧАЭС – не толькі для Рэспублікі Беларусь, але і для ўсяго свету – падтрыманне безумоўнага прыярытэту культуры бяспекі пры выкарыстанні атамнай энергіі ў мірных мэтах, пры забеспячэнні ядзернай і радыяцыйнай бяспекі.Яго рэалізацыя не мае ні часовых, ні прасторавых, ні асобасных рамак, бо бяспекі шмат не бывае.
